Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu: Gerçek Potansiyelini Ortaya Çıkarmandaki Gizli Engel

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu:

Gerçek Potansiyelini Ortaya Çıkarmandaki

Gizli Engel

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklar ve yetişkinler arasında yaygın

olarak görülen, dikkat, dürtü kontrolü ve hiperaktivite ile karakterize edilen bir nörogelişimsel

bozukluktur. Bu bozukluk, bireylerin akademik, sosyal ve duygusal alanlarda zorluklar

yaşamasına neden olabilir. DEHB’nin erken teşhisi ve doğru yönetimi, bireylerin yaşam

kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Ancak 6 yaşından önce teşhis pek mümkün

olmayabilmektedir çünkü belirtilerin en az iki ortamda gözlemlenmesi gerekmektedir. 6

yaşından sonra bir çocuğun sınıf kurallarına uyması ve dikkat süresini ders sonuna kadar

sürdürebilmesi beklenir. 6 yaş öncesi bir çocuktan bu durum beklenmediği için genellikle

okula başlanılan dönem teşhis açısından daha doğru olabilir.

Aileler çocuklarında bazen belirtileri gözlemlemelerine rağmen başvuru için

gecikebilmektedirler. Çünkü çocuk okulda odaklanmakta sıkıntı yaşarken, eve gelip

televizyon izlediğinde veya oyun oynadığında saatlerce odaklanabilmektedir. Bu nedenle aile

bu durumu ‘canı istediği zaman odaklanıyor, okulu sevmediği için orada dersi dinlemiyor’

şeklinde yorumlayabilmektedir. Ancak Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu açısından

bireyin değerlendirilmesinde televizyon ya da oyuna odaklanılması anlamlı bir kriter değildir.

Mutlaka tedavi edilmesi ve uzman desteği alınması gereken bir nörogelişimsel bozukluktur.

Çocuk bu konuda yardım almadığı sürece sınıfta her zaman sorun çıkaran, uyumu bozan kişi

olarak eleştirilere maruz kalarak negatif benlik algısı oluşturabilir ayrıca akademik başarı

olarak her zaman potansiyelinden çok aşağıda performans sergileyebilir. Kişinin yaşamını çok

yakından ilgilendiren ve hayatının bütün alanlarını

DEHB’nin Belirtileri

DEHB’nin üç ana belirtisi vardır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler,

yaşa ve bireysel farklılıklara bağlı olarak değişebilir:

1. Dikkat Eksikliği

 Görevleri tamamlama konusunda zorluk

 Ayrıntılara dikkat etmeme

 Sıkça unutkanlık

 Yönlendirmeleri takip etmede zorluk

 Eşyalarını sıkça kaybetme, unutma

2. Hiperaktivite

 Yerinde duramama, sürekli hareket

 Aşırı konuşma

 Çevreyle ilgili uyaranlara aşırı duyarlılık

 Sürekli hareket etme ihtiyacı

3. Dürtüsellik

 Sırasını beklemede zorluk

 Aniden konuşma veya davranış sergileme

 Konuşurken sıkça söz kesme

 Hızlı karar verme ve sonrasında pişmanlık duyma

DEHB’nin Nedenleri

DEHB’nin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve biyolojik

faktörlerin etkileşimiyle oluştuğu düşünülmektedir. Öne çıkan bazı faktörler:

1. Genetik Faktörler: Aile içinde DEHB öyküsü olan bireylerde, bu bozukluğun

gelişme riski daha yüksektir.

2. Biyolojik Etkenler: Beyin yapısı ve kimyasındaki farklılıklar, DEHB’nin

oluşumunda rol oynayabilir.

3. Çevresel Etkiler: Çocuklukta yaşanan travmalar, içeriğinde tartrazin bulunan paketli

gıdalar ve içecekler DEHB riskini artırabilir.

DEHB’nin Tanısı

DEHB tanısı, genellikle psikiyatristler veya psikologlar tarafından yapılan kapsamlı

değerlendirmelerle konulur. Tanı sürecinde gözlemler, standart değerlendirme ölçekleri ve

bireyin günlük yaşantısındaki etkiler dikkate alınır.

DEHB ile Başa Çıkma Stratejileri

DEHB, tedavi edilebilen bir durumdur ve yönetimi için çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bu

yöntemler, bireyin yaşam kalitesini artırmaya yönelik olmalıdır.

1. Psikoterapi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), DEHB belirtilerini yönetmeye yardımcı olabilir. BDT,

bireylere düşünce ve davranışlarını yeniden yapılandırma yollarını öğretir.

2. İlaç Tedavisi

Stimulant ilaçlar (örneğin, metilfenidat) genellikle DEHB tedavisinde yaygın olarak kullanılır.

Bu ilaçlar, dikkat ve dürtü kontrolünü artırabilir. Ancak ilaç kullanımı, mutlaka bir uzmanın

denetiminde olmalıdır. DEHB ile ilgili psikiyatrist görüşü, doz ayarlamaları oldukça

önemlidir.

3. Davranışsal Müdahale

Ödül ve ceza sistemleri, DEHB’li bireylerin olumlu davranışlarını teşvik edebilir.

Yapılandırılmış bir günlük rutin oluşturmak da önemlidir.

4. Aile Desteği

Aile üyeleri, DEHB’li bireylerin yaşamlarında önemli bir rol oynarlar. Ailenin kabullenici

yaklaşımı ve koşulsuz sevgi hissettirmeleri DEHB teşhisi almış bireyin benlik algısı için çok

değerlidir. Eğitim ve destek programları, ailelerin DEHB’i anlamalarına ve yönetmelerine

yardımcı olabilir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, bireylerin günlük yaşamlarını etkileyen karmaşık

bir durumdur. Ancak, uygun tanı ve tedavi yöntemleri ile DEHB yönetilebilir hale gelir.

Tedavi edilmeyen DEHB’li bireylerde hiperaktivite yaşla birlikte azalmış olsa bile dikkat

eksikliği bir ömür eşlik edebilmektedir. Bu nedenle çocukluklarında DEHB öyküsü bulunan

ancak tedavi almayan kişilerin dikkat konusunda kendilerini gözden geçirmeleri

gerekmektedir. Bu süreç, bireylerin sosyal, akademik ve duygusal yaşamlarını olumlu yönde

etkileyebilir. DEHB’nin farkındalığını artırmak, hem bireylerin hem de ailelerinin bu

bozuklukla daha etkili başa çıkmalarına yardımcı olacaktır. Unutulmamalıdır ki, her birey

farklıdır ve tedavi süreci de kişiye özel olmalıdır.