Otizm Spektrum Bozukluğu: Temel Bilgiler ve Anlayış

Otizm Spektrum Bozukluğu: Temel Bilgiler

ve Anlayış

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), bireylerin sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarında

farklılıklar gösterdiği nörogelişimsel bir durumdur. Her bireyde farklı şekillerde ve

seviyelerde kendini gösterebilir ve bu durum, kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bu seviyeler

‘’ Seviye 1: Destek Gerektiren Otizm, Seviye 2: Orta Düzeyde Destek Gerektiren Otizm ve

Seviye 3: Yoğun Destek Gerektiren Otizm’’ olarak tanımlanmıştır. Otizm hakkında bilgi

sahibi olmak, bu konuda insanları bilinçlendirmek, otizmi insanlara tanıtmak toplumda daha

fazla anlayış ve kabul sağlamak için son derece önemlidir.

Temel Belirtiler

1. Sosyal İletişim Zorlukları

Otizmli bireyler, sosyal becerilerde zorluk yaşayabilirler. Bu durum, göz teması kurma, yüz

ifadelerini anlama, empati yapabilme ve duygusal yanıt verme gibi becerilerde eksikliklerle

kendini gösterir. Genellikle yalnız kalma eğilimlidirler. Sosyal oyunlar ve grup etkinlikleri, bu

bireyler için oldukça zorlayıcı olabilir.

2. İletişim Güçlükleri

İletişim açısından değerlendirildiğinde oldukça çeşitli şekillerde dil gelişimi karşımıza

çıkabilmektedir. Bazı bireyler için iletişim kurmak, konuşmak oldukça zorlayıcı ve net bir

belirti iken, bazı bireylerde ise dil gelişiminde hiçbir zorlayıcı unsur görülmemektedir. Buna

ek olarak kelimeleri veya ifadeleri alışılmışın dışında kullanma veya tekrar etme (ekolali) gibi

durumlar sıkça görülür.

3. Davranışsal Özellikler

Otizmli bireyler rutinlerine oldukça bağlı olabilirler. Rutinlerini bozacak bir müdahaleye karşı

agresif tavırlar sergileyebilir, oldukça etkilenebilirler. Tekrarlayıcı davranışlar, belirli

nesnelere aşırı ilgi ve bağlılık veya günlük yaşamda belirli kalıplara sadık kalma gibi

durumlar gözlemlenebilir.

Nedenler

Otizmin kesin nedenleri henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak genetik ve çevresel

faktörlerin etkileşimi önemli bir rol oynamaktadır. Aile öyküsü, doğum sırasında yaşanan

komplikasyonlar ve belirli genetik mutasyonlar, otizm geliştirme riskini artırabilir. Özellikle

ileri baba yaşı otizm açısından risk faktörü oluşturabilmektedir.

Tanı Süreci

Erken tanı, müdahale ve destek açısından büyük önem taşır. 3 yaşa kadar tanının konulması

ve müdahalenin başlaması otizm açısından son derece önem taşıdığı için, ebeveynlerin

bilmesi, gözlemlemesi ve bebeklerinde yanıt bulması gereken bazı soru işaretleri vardır.

Bunlar;

 Çocuk, başkalarıyla konuşurken göz teması kuruyor mu?

 Diğer çocuklarla oyun oynamakta istekli mi, yoksa yalnız mı oynamayı tercih

ediyor?

 Çocuk, yaşıtlarına göre dil gelişiminde gerilik yaşıyor mu?

 Duygularını ve ihtiyaçlarını ifade etme konusunda zorluk yaşıyor mu?

 Çocuk, belirli hareketleri veya rutinleri tekrarlıyor mu? Örneğin, el çırpma, dönme

gibi davranışlar gösteriyor mu?

 Günlük rutinlerdeki değişikliklere aşırı tepki gösteriyor mu?

 Çocuk, sesler, dokular veya ışıklar gibi duyusal uyarıcılara aşırı tepki veriyor mu (örneğin,

çok yüksek seslere aşırı rahatsızlık) ya da bu tür uyarıcılara karşı kayıtsız mı?

 Çocuk, hayali oyunlar oynamakta zorlanıyor mu? Örneğin, nesneleri veya oyuncakları

kullanarak hikaye oluşturma becerisi var mı?

 Belirli konulara veya nesnelere aşırı ilgi gösteriyor mu? Bu ilgi alanları, yaşına göre tipik

olanlardan farklı mı?

 İsmi ile çağırıldığı zaman bakıyor mu? Tepki veriyor mu?

Müdahale ve Destek Yöntemleri

1. Erken Müdahale

Erken yaşta yapılan müdahaleler, otizmli bireylerin gelişimini olumlu yönde etkileyebilir.

Konuşma terapisi, sosyal beceri eğitimi ve özel eğitim desteği, bu süreçte önemli rol oynar.

Otizm seviyesi bağlı olarak erken müdahale ve uzun süre eğitim programları neticesinde

bireyler otizm tanı kriterlerinden bile çıkabilmektedirler. Bu nedenle erken tanı çok büyük

önem taşımaktadır.

2. Bireysel Eğitim Programları

Özel eğitim öğretmenleri, bireyin ihtiyaçlarına göre hazırlanmış eğitim programları sunarak

öğrenmeyi destekleyebilir. Bu programlar, öncelikle bireylerin güçlü yönlerine odaklanmakta

ve bu yönleri ortaya çıkararak öğrenme süreçlerini iyileştirmeyi hedeflemektedir.

3. Aile Desteği

Ailelerin, otizmli bireylerin ihtiyaçlarını anlamaları ve onlara destek olmaları son derece

önemlidir. Otizmli birey ihtiyaçlarını karşılayan kişinin ayrı bir düşünce sisteminin olduğunu

ayırt edemeyebilir. Kendi anlık düşüncesinin veya anlık ihtiyacının, bakım veren kişinin de

aynı anda bildiğini varsayabilir. Bu nedenle bir ihtiyacı olduğunda, bunu dile getirmese dahi

karşı tarafın bunu zaten bildiğini düşündüğü için bakım verene tepki gösterebilir. Bu gibi

durumlar ve otizm spektrum bozukluğu ile ilgili daha fazla bilgi sahibi olmak için aileler

mutlaka konu ile bağlantılı düzenlenen eğitimlere katılmalı ve doğru kaynaklardan bilgi

edinmelidirler.

Toplumsal Farkındalık

Otizm konusunda toplumsal farkındalığın artırılması, otizmli bireylerin kabulü ve

desteklenmesi için kritik öneme sahiptir. Eğitim, medya ve toplumda yapılan etkinlikler,

otizmle ilgili yanlış anlamaları ortadan kaldırabilir ve kabulü teşvik edebilir.

Sonuç olarak; Otizm Spektrum Bozukluğu, bireylerin sosyal etkileşim ve iletişim alanlarında

zorluk yaşadığı karmaşık bir durumdur. Her bireyin ihtiyaçları ve özellikleri farklıdır, bu

nedenle destek ve müdahale yaklaşımları kişiye özel olmalıdır. Toplum olarak, otizmli

bireylere anlayış göstermek ve onların yaşam kalitesini artırmak için birlikte hareket

etmeliyiz. Otizm hakkında daha fazla bilgi edinmek, bu bireylerin potansiyellerini

gerçekleştirmelerine yardımcı olacaktır.